Οι γονείς κυρίως, αλλά και οι λοιποί φροντιστές ενός παιδιού, οι οικογενειακοί φίλοι, οι συγγενείς καθώς και οι δάσκαλοι, οι προπονητές και άλλα άτομα εμπιστοσύνης που υπάρχουν στη ζωή του παιδιού, οφείλουν να έχουν σαφή και σταθερή τοποθέτηση απέναντι στα όρια του παιδιού και ξεκάθαρη στάση στο τί συνιστά «συναίνεση» ή «παραβίαση».
Παρακάτω θα δούμε 15 τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ενισχύσουμε στα παιδιά την έννοια της ιδιωτικότητας και των προσωπικών/ σωματικών ορίων καθώς επίσης να καλλιεργήσουμε μια ανοιχτή και ειλικρινή σχέση επικοινωνίας με τα παιδιά μας, χωρίς μυστικά και φόβο.
1. Από την πρώτη στιγμή της ζωής του παιδιού, ενημερώνουμε/ επικοινωνούμε για οποιοδήποτε άγγιγμα κάνουμε στο σώμα του όπως γδύσιμο, άλλαγμα πάνας, πλύσιμο κλπ.
Όταν αργότερα εγκατασταθεί η επικοινωνία, ζητάμε την συγκατάθεση του παιδιού για οποιοδήποτε άγγιγμα στο σώμα του και ενημερώνουμε με ειλικρίνεια για την αναγκαιότητά του. Αυτό μαθαίνει στο παιδί ότι σεβόμαστε το σώμα του και ότι όλοι οφείλουν να ζητούν την συγκατάθεσή του, αλλά βοηθάει κι εμάς να μάθουμε σταδιακά να χρησιμοποιούμε το κατάλληλο λεξιλόγιο ακόμα κι αν το μωρό δεν μπορεί να δηλώσει την συγκατάθεσή του ακόμα.
2. Μιλάμε και μαθαίνουμε όλα τα μέρη του σώματος, με τα σωστά τους ονόματα, χωρίς "χαϊδευτικά".
Είναι πιο ασφαλές για τα παιδιά να γνωρίζουν τις σωστές ονομασίες και δεν δημιουργεί παρανοήσεις στην επικοινωνία μας. Μιλώντας για το σώμα με τις σωστές ορολογίες από την πρώτη στιγμή, είναι πιο εύκολο για τους γονείς να «συνηθίσουν» τις ονομασίες όπως αιδοίο, κόλπος, όρχεις, πέος, στήθος, ακόμα κι αν δεν έχουν εξοικειωθεί ή αισθάνονται αμήχανα στην αρχή.
3. Διαλέγουμε τους φροντιστές του παιδιού, πολύ προσεκτικά.
Εμπιστευόμαστε το ένστικτο το δικό μας και του παιδιού μας. Εάν κάποιος φροντιστής προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα στο παιδί μας, αποστροφή ή δείχνει να φοβάται ξαφνικά κάποιο άτομο από το περιβάλλον μας, οφείλουμε να ακούσουμε αυτές τις ανησυχίες του παιδιού. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να προστατεύσουμε το παιδί μας από πιθανό κίνδυνο, ενώ παράλληλα καλλιεργούμε μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί του.
4. Δεν πιέζουμε εμείς ή άλλα οικεία πρόσωπα, τα παιδιά να αγγίζουν/ αγκαλιάζουν/ φιλάνε/ χαιρετάνε εάν δείχνουν ότι δεν το επιθυμούν.
Τα παιδιά χρειάζεται να ξέρουν ότι σεβόμαστε τα σωματικά τους όρια και ότι το «όχι, σημαίνει όχι!». Ο αγαπημένος θείος και η γιαγιά που επιθυμεί μια αγκαλιά από το εγγόνι της, χρειάζεται να σέβονται το σώμα του παιδιού μας και την αυτοδιάθεσή του, ως ενήλικες εμπιστοσύνης που είναι για το παιδί μας, όπως οφείλει να το κάνει και κάθε άλλος ενήλικας που βρίσκεται στην ζωή του παιδιού μας, δάσκαλοι, προπονητές, babysitters, γιατροί κλπ.
5. Μαθαίνουμε στο παιδί την σημασία που έχουν τα όρια του σώματος του δικού μας αλλά και των άλλων.
Δεν επιτρέπουμε στο παιδί να μας αγγίζει με τρόπο που μας προκαλεί δυσφορία ή να μας χτυπάει (φυσικά εμείς δεν το χτυπάμε ποτέ!), δεν το ντύνουμε με το ζόρι, δεν γαργαλάμε μέχρι «σκασμού», δεν το ακινητοποιούμε εκτός αν είναι αναγκαίο για κάποια ιατρική πράξη ή για να αποφύγει έναν κίνδυνο ή ένα σοβαρό ατύχημα. Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, ενημερώνουμε το παιδί από πριν, όταν αυτό είναι εφικτό, για το τί πρόκειται να συμβεί, με λόγια κατάλληλα για την ηλικία του και έπειτα πλαισιώνουμε τις ενέργειές μας με συζήτηση και αποδοχή του συναισθήματος του παιδιού.
6. Ενημερώνουμε το παιδί από πολύ νωρίς για τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος και την ανατομία του, τις λειτουργίες των οργάνων, το σεξ, την αυτοϊκανοποίηση, την αναπαραγωγή, την αρρώστια και τον θάνατο.
Χρησιμοποιούμε κατάλληλο λεξιλόγιο, σύμφωνα με την ηλικία του παιδιού ενώ ταυτόχρονα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε βοηθητικό υλικό όπως βιβλία, εκπαιδευτικά βίντεο κλπ. Μιλώντας για όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος, καταρρίπτουμε μύθους και ανακρίβειες που μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στο παιδί και που μπορεί να χρησιμοποιήσουν οι σεξουαλικοί παραβάτες για να το προσεγγίσουν ή να το παραπλανήσουν. Είναι προτιμότερο να γνωρίζει βασικές πληροφορίες το παιδί, πριν την ηλικία που θα βρεθεί σε σχολικό περιβάλλον, όπου η πληροφορία από τους συνομήλικους θα είναι «ανεξέλεγκτη» και πιθανά λανθασμένη. Εάν αυτά τα θέματα μας δυσκολεύουν, καλό είναι να τα δουλέψουμε πριν κληθούμε να μιλήσουμε στο παιδί.
7. Μάθετε στο παιδί σας να μην κρατάει μυστικά και πως ό,τι κι αν συμβεί, μπορεί να σας μιλήσει χωρίς να το μαλώσετε ή να το τιμωρήσετε.
Η απρόσκοπτη επικοινωνία και η σχέση εμπιστοσύνης, δεν εμφανίζεται μια μέρα ξαφνικά στην ζωή μας, όταν το παιδί μας χρειάζεται να μας επικοινωνήσει κάτι δύσκολο. Η εμπιστοσύνη και η ειλικρίνεια καλλιεργείται από την πρώτη μέρα που συναντάμε το παιδί μας και δουλεύεται καθημερινά.
8. Μάθετε στο παιδί σας ότι δεν επιτρέπεται να το φωτογραφίζουν γυμνό.
Η βιντεοσκόπηση ή φωτογράφηση με γυμνό περιεχόμενο, διαδίδεται με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς, ακόμα και μέσα στα σχολικά περιβάλλοντα. Στις πολύ μικρές ηλικίες φυσικά δεν μπορούμε να μιλήσουμε για συναίνεση, όμως οφείλουμε να έχουμε μάθει στο παιδί ότι αν του ζητηθεί κάτι τέτοιο, χρειάζεται να αρνηθεί και να απευθυνθεί σε έναν ενήλικα εμπιστοσύνης. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, πολλές φορές αυτό το «παιχνίδι» ξεκινάει με την συγκατάθεση του θύματος, άλλες φορές γίνεται εν αγνοία του, ενώ είναι πολλές οι φορές που διαδίδεται το υλικό ανεξέλεγκτα χωρίς την συγκατάθεση του θύματος ανάμεσα σε συνομήλικους ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ένα καλά ενημερωμένο παιδί, είναι λιγότερο πιθανό να ανταποκριθεί σε μία αντίστοιχη πρόκληση ή πρόσκληση. Όταν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση, το παιδί δεν χρειάζεται να στραφεί σε άλλες επικίνδυνες δραστηριότητες κατά την αφύπνιση και εξερεύνηση των σεξουαλικών του ανησυχιών.
9. Μάθετε στο παιδί σας ότι είναι εντάξει να φύγει από κάπου που αισθάνεται άβολα, μάθετέ του να λέει «Όχι!» και «Στοπ!» όταν κάτι το ενοχλεί.
10. Δείξτε ενδιαφέρον για την καθημερινότητά του, τις συνήθειες και τα ενδιαφέροντά του, χωρίς κριτική στάση.
11. Γνωρίστε τους ανθρώπους που είναι στην ζωή του παιδιού σας, είτε ενήλικες είτε συνομήλικούς του.
12. Δώστε βάση στις αλλαγές συμπεριφοράς και διάθεσης του παιδιού σας.
Έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, ταραχώδης ύπνος, αυτοτραυματισμοί, άσχημες αντιδράσεις στο άγγιγμα, ξαφνική αποστροφή ή φόβος για συγκεκριμένα άτομα, είναι μερικές μόνο από τις ενδείξεις που θα πρέπει να μας επιστήσουν την προσοχή.
13. Κάντε ανοιχτού τύπου ερωτήσεις στα παιδιά.
Αντί να ρωτήσετε «Πέρασες καλά σήμερα στο σχολείο;», μπορείτε να ρωτήσετε «Υπάρχει κάτι που θα ήθελες να συζητήσουμε;» ή «Πώς πέρασες σήμερα στο σχολείο; Τί σου έκανε περισσότερο εντύπωση;»
14. Μιλήστε για το ίντερνετ και τους κινδύνους του.
Προσπαθήστε να είστε ενήμεροι για τις τεχνολογικές εξελίξεις και διατηρείστε την εποπτεία και τον έλεγχο στο υλικό στο οποίο έχει πρόσβαση το παιδί, στις μικρές ηλικίες.
15. Να είστε πάντα διαθέσιμοι για να ακούσετε το παιδί σας και να συζητήσετε μαζί του οτιδήποτε το ανησυχεί.
Το παιδί χρειάζεται να ξέρει πως μπορούμε να ακούσουμε, να αντέξουμε και να χωρέσουμε οτιδήποτε θελήσει να μας πει. Ένας γονιός που δεν έχει χτίσει διαύλους επικοινωνίας, που είναι επικριτικός, αυστηρός ή απόμακρος ή από την άλλη πλευρά ένας γονιός εξαιρετικά εύθραυστος, ευάλωτος ή αδύναμος, δίνει στο παιδί την αίσθηση ότι δεν μπορεί να ακούσει αυτά που το ανησυχούν ή του συμβαίνουν. Η ευθύνη της καλής επικοινωνίας με το παιδί είναι μέρος της γονεϊκής μας ευθύνης και είναι δική μας υποχρέωση να την καλλιεργήσουμε και να την διασφαλίζουμε καθημερινά.
-
Ένα σωστά ενημερωμένο παιδί, είναι λιγότερο πιθανό να πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και ακόμα λιγότερο πιθανό να το αποκρύψει εάν κάτι τέτοιο συμβεί.
-
Μιλάμε πάντα σύμφωνα με το ηλικιακό στάδιο που βρίσκεται το παιδί, με γλώσσα κατανοητή και δίνουμε τόσες πληροφορίες, όσες μπορεί να κατανοήσει, ούτε λιγότερες, ούτε περισσότερες. Αφήνουμε τις ερωτήσεις του να μας καθοδηγήσουν στο πώς θα εξελιχθεί η συζήτηση.
-
Σε καμία περίπτωση δεν προσπαθούμε να τρομοκρατήσουμε το παιδί. Η ευθύνη για την σωματική του ακεραιότητα και την ασφάλειά του, βαραίνει εμάς τους ενήλικες. Όταν μεταφέρουμε σε ένα παιδί τον φόβο και το άγχος για μια πιθανή κακοποίηση, αυτομάτως του μεταφέρουμε και την ευθύνη για αυτήν.
- Χτίζουμε σχέση εμπιστοσύνης και διαύλους επικοινωνίας από την πρώτη μέρα ζωής του παιδιού. Είμαστε πάντα δίπλα στο παιδί, να το ακούσουμε με ανοιχτή καρδιά, για να μπορεί πάντα να απευθύνεται σε εμάς.
